SUPAP BAGASI TEKNİK BİLGİ VE UYGULAMASI
A- Supap Bagasının Bileşimi
.Supap bagası , özel alaşım içeren ve özel usullerde dökümü yapılan yüksek kromlu malzemelerden imalali yapılmaktadır. Kullanıldığı yer itibari ile yüksek ısıya ve yüksek basınca dayanıklı olması gerekmektedir. Motorun can damarı olan silindir kapağı içerisinde motor supapının oturduğu yüzeydir. Bu sebepledir ki, yüksek ısıya maruz kalmaktadır. Supap Bagasının içeriğinde şu hammadeler mevcuttur.
Krom
Silis
Mangan
Moliplen
Nikel
Karbon
B- Supap Bagası Kurulumu ve İşlemesi
1- Supap Bagası Kurulumu
Silindir kapağının revizyonunda Supap bagası uygulaması ve onarımı çok önemli bir yer tutar. Bu sebepledir ki, supap bagası uygulamasında kurulum operasyonlarına özellikle dikkat edilmesi gerekmektedir.
Supap bagası uygulaması ve onarımı şu şekilde yapılır.
. Silindir kapağına uygulanacak olan supap bagası öncelikle o silindir kapağı için uygun olup olmadığı ve supap oturma yerine uygunluğu kontrol edilir ve herhangibir uygulama hatasına ve arızasına sebep vermemek için temizlenir.
. Kullanılacak supapın ve ve supap bagasının değerleri ölçülerek kaydedilir ve hata yapma riski azaltılır.
. Sililindir kapağı yüzeyi , supap bagası uygulaması yapılmadan önce taşlama ile düzeltilmelidir. Bunun amacı hem daha temiz bir yüzey sağlamak hemde silindir kapak contasının uygulamasında hatanın yapılmasının önlenmesidir.
. Supap ve supap bagası ile kullanılacak olan supap gaydlarının değiştirilmesi veya onarılması düzgün bir şekilde yapılması gerekmektedir. Supap gaydlarının düzgün olması ,supapın supap bagası merkezine bir şekilde oturmasını sağlar.
Kullanılan silindir kapağı fabrika normlarına uygun silindir kapağı olmalıdır. Silindir kapağı revizyonunda supap gaydı ile supap boşluğu doğru hesap edilmeli , merkez noktaları ve dikeylik iyi ayarlanmalıdır. Silindir kapağında herhangibir çarpılma , kırılma ve deformasyon olmamalıdır. Silindir kapak revizyonu esnasında münkün olduğunca supap , supap gaydı ve supap bagasını yenileri ile fabrika spesifikasyonları içerinde değiştirmek en doğrusudur. Bu hem silindir kapağı revizyonunun kalitesini artırır hemde hata yapma şansını azaltır. Revizyonda kullanılan bütün parçalar , supap ,supap gaydı ,supap bagası ve supap yayları orjnal ölçüler baz alınarak yenilenmelidir.
.Silindir kapakları farklı malzemelekden üretilirler, ve her araç için farklı olurlar. Bütün bu silindir kapakları için farklı supap bagaları kullanılır.
. Döküm demirden imal edilen silindir kapakları
. Supap baga bölümleri sertleştirilmiş dökümden imal edilen silindir kapakları
. Alüminyundan üretilen silindir kapakları
Supap Bagasının değiştirmesi ve baganın oturduğu yüzeyin yenilenmesi gerektiği durumları şu şekilde sıralayabiliriz.
. Silindir kapağı aşırı deformasyona uğramış ve supapın oturduğu yüzey bozulmuşsa ,silindir kapağı yüzeyi tekrar taşlama yapılması gerekiyorsa.
. Silindir kapağı yüzeyinde çatlaklardan ve deformasyonda dolayı kaynak yapılmışsa.
. Alüminyun silindir kapakları yüksek ısı veya fırında temizlenmişse.
. Silindir kapak yüzeyinde supap bagasının oturacağı yatağının ölçüleri fabrika ölçülerinden
farklı hale gelmi ise.
. Supap bagasının oturacağı yatak yüzeyinde genişleme varsa veya silindir kapağının
yüzeyinin ölçülerinin taşlama sonrası değişecek olması halinde.
. Döküm silindir kapaklarında supap bagasının oturracağı yüzeydeki derinlik ölçülerinde
değişiklikler olmuşsa, ki silindir kapaklarının taşlanması sırasında sıkça görülen bir durum
. Silindir kapağındaki baganın gevşek durduğunun veya çok sıkı olduğunun görülmesinde.
. Silindir kapağındaki mevcut supap bagasının kırık, çatlak, yanık veya ölçüsünün bozulma
hallerinde
. Her araç cinsine göre kullanılan yakıt cinsi farklı olduğu için daha dayanıklı supap bagası
kullanılma ihtiyacı doğduğunda.
2- Supap Bagası İşleme Uygulaması
Supap bagalarının silindir kapağı yüzeylerine en iyi şekilde oturtulabilmesi için dikkat edilmesi gereken en önemli unsur bu işlemler yapmakta kullanılacak olan kesici ve taşlama takımlarının çok iyi şekilde bilenmesi ve uygun ölçülere getirilmiş olması gerekmektedir. Bu takımların kullanımasında silindir kapağına çok yakın ayarlanmalı ve ve doğabilecek ölçü hassasiyeti hatalarını minimuma indirlmelidir. Bu sebepledir ki, ilk önce silindir kapağını bağladığımız takımın sağlam ve ölçü alınırken bozulmayacak şekilde olması gerekmektedir.
. Silindir kapagının baga uygulaması sırasında herhangibir titreşimden etkilenmemesi gerekmektedir. Bunun için kapak tutma aparatına sıkıca monte edilmesi gerekmektedir.
. Silindir kapağınıa uygulama yaparken kullanılan aletlere dikkat edilmesi gereklidir, doğru mastarlar kullanılmalıdır.
. Supap bagasının yüzeyini işlerken kesme hızını doğru ayarlamak gereklidir.
Supap Bagası Yataklarının Açılması
Silindir kapagı yüzeyine uygulanacak supap bagasının oturtulması farklı işlemlerde yapılabilir fakat genellikle uygulanan en etkili sistem, supap bagasının oturacağı yüzey supap bagası dış ölçüsünden küçük şekilde açılarak supap bagası oturma yatağının çıkarılmasıdır. Bazı durumlarda supap bagası oturma yatpı herhangibir işleme tabi tutulmadan yeni baga direkt olarak çakılabilsede genellikle supap yatağı kesilerek temizlendikten sonra yeni baganın oturtulması en doğru olanıdır. Silindir kapağı yüzeyinde supap bagsının oturacağı yatağın kesilerek çıkartılması ve yeni baganın oturtulması hem eş merkezlilik açısından hemde supap bagasının daha verimli çalışabilmesi için çok önemlidir.
Döküm silindir kapaklarına supap bagası yatağı açmak için gerekli devir hızı 100-250 devir/dakika dır. Alüminyum silindir kapakları için ise 400-600 devir/dakika dır. Silindir kapak yüzeyine supap bagası için yeni yataklar açılması gerekmektedir ve bu yatakların dış çapı supap başı çapından yaklaşık 2,50 mm daha geniş olmalıdır. İç çapı ise supap başının çapından yaklaşık 2,50 mm daha geniş olmalıdır. Supap bagasının oturacağı yatağın derinliği ise 4,7-6,4 mm olmalıdır. Bu değerler kullanıma ve yapılış şekline göre değişiklik gösterebilir.
SUPAP BAGASI KURULUM İŞLEMLERİ
1- Supap bagalarının silindir kapak yataklarına yerleştirilmesi işlemi
Supap bagasının oturacağı yatak ölçüleri supap bagasına uygun olmalıdır ve supap adetine bağlı olarak her supap bagası yatağı ölçüleri birbirini tutması gerekir. Suapap bagsının oturacağı yatak çok iyi temizlenmeli ve herhangibir talaş veya cisim bulunmamalıdır. Supap bagası supap bagası yatapına oturtulduğu zaman baga sıkılığı çok iyi olmalıdır. Supap baş çapı ile supap bagası dış çapı çok önemlidir. Supap , supap gaydı ve supap bagsını nerkezleyebilmek için uygun mastarlar ve aletler kullanınız. Supap baş kısmında bulunan radüslü kısım mutlaka supap bagasına uygun açıda oturmalıdır. Uygulanması gereken bütün ölçülere dikkat edilmesi sonucunda bagaların sıkı ve sabit bırakılması sonunda doğru yerleştirme gerçekleşir.
2.Silindir Kapak yüzeyinin ve baga yatağının işlenmesi
Supap bagası silindir kapağı yatağına yerleştirilirken mutlaka supap , baga ,yatak genişlikliği ve diğer ölçülerin ölçü değerleri kontrol edilmeli ve fabrika normlarına uygunluğu sağlanmalıdır. Supap , pistonlar, baganın sıkıştırma oranları , supap ve piston arasındaki açıklıklar , supapın baga yüzeyine oturma açıları , bütün bunların doğru montesi motorun düzgün bir şekilde çalışmasını sağlar.
3- Silindir Kapak Revizyon Tezgahı Kullanımı
Silindir kapak revizyon tezgahı supap bagasının silindir yatağına oturtulmasında çok önemli
bir yere sahiptir.
Bu tezgahta bulunan kesici kater mutlaka orijinal supap yatağına uyacak şekilde seçilmeli,
talaş alma bıçağının açıları supap oturma yerine göre düzgün verilmeli ve fabrika standart
larına uymalıdır.
. Kesicinin tipi ve yatak yüzeyinin sertliğine uygun olması çok önemlidir. Bu hem kesim
kalitesine etki eder hemde açıların doğru verimesini sağlar.
. Kesicide kullanılan bıçakların uçlarının mutlaka kesin olması gerekmektedir.
. Gerek silindir yatagının açılmasında gerekse baga üst yüzeyinin alınmasında devir hızı
çok önemlidir ve en iyi kesme doğru devir hızında gerçekleşir.
. Kesici takım uçları fabrika normlarında belirtildiği üzere seçilmelidir.
. Yatak yeri derinliği yapılırken bu mutlaka supap yüksekliğine göre hesap edilmeli ve hata
yapılmamalıdır.
1- Taşlama Tezgahı Kullanımı
. Supapın baga yüzeyine tam olarak oturması için öncelikle supapa uygun taşlama taşı
seçilmelidir.
. Ayrıca seçilen bu taşlama taşının supap yatağının sertliğine uygunluğu kontrol edilmelidir.
. Taşlama taşı , taşlama açılarına uygun bir şekilde ayarlanmalıdır.
. Supapın baga yüzeyine oturacağı yüzey düzgün bir şekilde taşlanmalıdır.
Doğru supap yüksekliği ve yatak genişliği verilmesi silindir kapağının revizyonunda ve montajında çok önemli yer tutar. Bu montaj işleminde temel alınan fabrika orijinal ölçülerine göre silindir kapağının revizyonudur, fakat fabrika değerlerinin bulunmaması halinde supap ve supap bagasının temas yüzeylerinin doğru verilmesi ve işlenmesi çok önemlidir. Supap başının dış çapına göre temas yüzeyi kenarda 0,4-0,8 mm daha içeride olmalıdır. Eğer temas yüzeyi supap çıkış kısmına çok yakın olursa gaz çıkışı engellenir ve silindirin yanmış gaz çıkışı (egzost) kısmında ısı artışı olur, bu durumda da daha az hava ve yakıt girişi sonucunda güçte azalma meydana gelir. Eğer supap temas yüzeyi ile supap başları arasındaki mesafe iyi ayarlanmış ise çıkış supaplarından (egzost) ısının uzaklaştırılması daha verimli olur. Fakat ölçüleri dış çap sınırına kadar mesafeye de ayarlamamak gerekir. Bu durumda da kenar kısımlarda, yüksek ısıdan dolayı parçada yanma meydana gelebilir ve yatakların ömrü oldukça kısalır. Daha geniş yatak genişliği daha geniş temas yüzeyi sağlar ve soğutma oranı daha iyi olur, fakat belli bir temas yüzey alanının da üzerine çıkılırsa birim alana uygulanan basınç azalacağından yakıt/gaz sızıntısından dolayı yataklarda yanma meydana gelebilir. Çok dar bir temas yüzeyi yüksek mekanik kuvvetlerin etkisinden dolayı aşınmaya uğrar ve yüksek sıcaklık oluşur, bu durumda da yatakların yüzeyi normalden çok daha kısa bir sürede aşınır.
5- Revizyon Sonu Kontrol
Supap ile supap bagasının birleştiği yüzey mutlaka vakum ile kontrol edilmeli ve hava sızdırıp sızdırmadığına bakılmalıdır.
Supapın baga yüzeyine tam olarak oturup oturmadığı boya yardımıyla kontrol edilmelidir.
Bütün işlemi bitmiş silindir kapağının bütün ölçüleri tekrar kontrol edilmelidir.
.
|
© Tüm Hakları Saklıdır.